Düt un Dat – en beten wat: In eegen Saak
Klappern höört to’t Handwark
Dat gifft je Lüüd, de hebbt an Nix Interesse. Dat gifft uk welk, de steckt ehr Nääs in alle Angelegenheiten. Denn gifft dat welk, de hebbt den Opdrag, ehr Nääs mol hier und da rintosteeken. So een bün ik. Ik dörf fotografeern, ik dörf schrieven.
Dorför hebbt wi in St. Peter-Ording uns Johrbook.
Bet 2011 geev dat düt je ok as echte Book. Nu gifft dat düt Johrbook in’t WorldWideWeb. Wat dat so is, dorför sorgt Georg Panskus. He sett sik hen, kiekt sik min Bidreeg an un bringt de denn rin. Dat kost ok Tiet un dat Netz is ok ni ohne Talers to maken. Wi beiden hebbt uns Freud an den Kraam. Büst je jümmers up to date.
Wi sett Schwerpunkte: Uns geiht dat besünners üm Kultur un Natur. De Kark hett dor ok ehr’n Platz. Dat hett de een or annere je sachts all markt. Un för Platt heff wi ok wat över.
So full mi hüüt morrn denn in, ik kunn mol wat op platt över’t Johrbook in’t Netz bringen. Dat is Arbeid in eegen Saak, jüst as „Klappern höört to’t Handwark“.
En Wunsch hebbt wi: Kiekt af un an rin. Dat heff ik in de letzten Utschüsse vun de Gemeen ok an de Manns– un Fruunslüüd röverbröcht. De hebbt denn lacht, tominnst grient. Awer….so‘n beten Kieken, wat in uns „lütte Welt“ los is, weer in de Gemeedepolitik sachts ok ni verkehrt, wat meenst du?
Wenn dat no ni weeten deist, dat schall nu bald en Einwohnerversammlung geven. De letzte is nu meist twee Johr her.- Blots, de söcht noch na Themen. Weetst, wo en ganze Barg vun de finnen deist?
Hans Jörg Rickert, 6. Mai 2019, www.jb-spo.de
Gottesdeenst an’n Ostermaandag mit Pastorin Inke Thomsen-Krüger
An de Bombenanslääg in Sri Lanka kunn Pastorin Inke Thomsen-Krüger in ehre Predigt in’n plattdüütschen Ostermaandagsgottesdeenst ni vörbi. Dat marken al de, de sik op düssen Gottesdeenst mit ehr freut harrn. Is doch jümmers wat Besünners, wenn in uns St. Peter-Kark plattdüütsch predigt warrt.
Nu weer dat je man so, dat se na den schönen Ostersünndag mit Eiersammeln in’n Pastoratsgoorn na den Gottesdeenst in ehr Karkengemeen in Oldenswort un al de Freud dorto avends de Tagesschau kieken dä un en Bild vun de Anslääg dor ni vergeeten kunn: Dor stünn en Soldat mit sin Maschinengewehr bi de Reeg vun Polizisten. Keeneen schull düsse Weg nehmen köön. Achtern weer de Kark to sehn un dat Krüüz. Dat lücht in düsse Schreckensstünn.
Dat vertell se in ehr Predigt in de St. Peter-Kark un leeg dat so ut: Bi al Leid för Menschen – 290 sünd doot un 500 verletzt – weer dat ok Wirklichkeit in uns Leven. De schööne Osterwirklichkeit vun den Vörmiddag weer futsch. Wi sünd in uns menschenmaakte Wirklichkeit torüch. Liekers gifft dat Gott sin Wirklichkeit. De steiht över allens. Op de dörf wi vertruun. Dat is dat Licht, dat vun’t Krüüz utgeiht. Dat is Gott sin Gnad un Freeden, de he uns toseggt hett. Jüst in so en Ogenblick vun Truer över un Schrecken in de Welt, schulln wi dat Leed vun‘t Leven singen. - So lött sik dat tosamenfaaten, wat se uns vun de Kanzel vertelln dä.
Un dat glööv man ehr. Dat nehm man ehr af. Se geev uns wat vun ehrn Globen an dat Gude in de Welt bi al so’n Schrecknisse. Se harr düssen Bagen henkreegen un uns Toversicht geven. Hüüt morgen klock fief hett se ehr Predigt schreeven, vertell se op min Fraag, wann se ehre Predigt torecht harr. Düsse Predigt weer authentisch, wo man hüüttodags seggen deit.
Un dat pass denn ok noch to de 118. Psalm. Dor wurr snackt vun den Steen, de de Muurlüd afkant smeten hebbt un de to’n Ecksteen wurrn is. Bi Jesaja in‘t 25. Kapitel stünn dat vun de Traanen, de afwuschen warrt – düsse Wöör kennt wi je meist blots ut de Offenbahrung – und bi Lukas steiht in de Emmaus-Geschicht, woans wi sehn künnt, dat de Herr bi uns is. Dat pass denn ok noch. Nu kunn denn doch wedder Ostern ween, dat Fest vun’t Opstahn vun Jesus to uns Glück un för uns to‘n Gloven.
Mancheen hett sik bi Pastorin Inke Thomsen-Krüger för ehre Predigt bedankt. Dat harr se uk verdeent. Sachts hett Gott ehr bi’t Schrieven hüüt in de Fröh düchti holpen.- Ehr to Siet stunnen in de Gottesdeenst Küster Hans-Peter-Boyens ut Tat’n un Karkenmusikdirektor Christoph Jensen ut St. Peter-Ording.
Hans Jörg Rickert, 22. April 2019, www.jb-spo.de Plattdüütsch – düt un dat
„Ik dank di dorför, dat ik nich bün as de annern Mischen“ weer dat Motto för de plattdüütsche Gottesdeenst an ersten Sünndag na Maria Lichtmess in St. Christian in Garrn. Düsse Dag is an 2. Februar un is dat Enn vun de Wiehnachtstiet. Dat is veerti Dag na Jesu Geburt. Dor wurr he in Tempel vun Jerusalem wiest. „Darstellung des Herrn“ is dat nöömt.
Paster Ralf-Thomas Knippenberg harr inlaadt to’n plattdüütschen Gottesdeenst. För em weer dat en Premiere. He wies hen op de neede Gottesdeenstordnung, de letzt Johr to’n Advent inföhrt wurrn is. He vertell, dat de Epiphaniastiet nu vörbi un düsse Gottesdeenst de an den foften Sünndag vör de Passionstiet weer. Rosenmondag fallt je op den 4. März. Sünndag, den 10. März beginnt de Passionstiet. Ostersünndag is düt Johr an 21. April.
So en „Ordnung gottesdienstlicher Texte und Lieder“ gellt as Richtschnur för de Lesungen un Predigttexte. Dat is, dat de Paster ni eenfach na sin Schmack wat utwählen deit. He dörf dat sachts, wenn he en besünnern Grund süht vunwegen en regional oder örtli Fest.
För düsse Gottesdeenst weern vöörschreven de 37. Psalm „över de leegen Minschen“, de Epistel ut den 1. Breef vun Paulus an de Korinther, un de Predigttext stünn bi Lukas in’t 18. Kapitel un weer de Geschicht vun den Pharisäer un de Mann vun‘n Toll. Dat wuss man je al vunwegen dat Motto. Paster Knippenberg verleeg de Geschicht denn in uns Tiet. So‘n Minschen as dortomalen gifft dat hüüt uk. De een hölt sik för en Ehrenmann un hett liekers wat an de Hacken, un de anner steek sik wat in de Taschen. Kummt jümmers op an, wo dormit ümgeihst. De Pharisäer hölt all’ns för richti, wat he deit, de Mann vun Toll weet, wat ni all’ns recht is, wat he makt hett, un gifft dat uk to. So’n Schuld instostahn is swoor, sik Rechtfardigen is Mode. Wat tellt, dat is aver de Instellung as Minsch. Wi schulln man Totruun hebben to Gott un to sin Gnad.
Dat is man schöön, dat op Eiderstedt af un an mol wedder en Gottesdeenst op Platt is. Dat gifft hier je noch mennich Lüüd de Platt snackt. Dat kunnst denn bi’n Karkenkaffee marken, de sik anslött. Dat is in de Winterkark in de Mitt vun Eiderstedt so Usus wurrn. 2012 hett man dormit anfungen, de Gottesdeenste an’n Sünndag för de Gemeenden vun Tetenbüll, Katharinenheerd, Poppenbüll, Osterhever, Westerhever, Welt, Vollerwiek und Garrn an een Ort to fiern. Düt Johr is St. Christian an de Reeg. Paster Ralf-Thomas Knippenberg un Pastorin Gisela Arp-Kaschel deelt sik dat. De letzte Gottesdeenst vun de Winterkark is Palmsünndag, 14. April 2019.
Hjr, 03. Februar 2019, HN un www.jb-spo.de – „En beten wat op Platt“
Renate Poggensee un Marianne Ehlers vertellen un lesen vun den plattdüütschen Lyriker
To‘n drütten Mal weer dat Stallerhuus in Garrn to de Vördragsreeg vun de Heimatbund Landschop Eiderstedt (HLE) in düsse Winterhalfjohr vull. Nich blots vun Eiderstedt, ok vun wieder weg, weren Lüüd kamen. Keen Wunner, is Klaus Groth doch unsen plattdüütschen Dichter, de „sien Moderspraak“ in de grote Literaturwelt bröcht hett. He is de „Dichterfürst“ vun de Plattdüütschen. He is uns „Goethe“. Düt Johr is sien 200. Geburtsdag.
Dat kunnst marken, as Renate Poggensee un Marianne Ehlers vun em vertellen deen. Marianne Ehlers is Referentin för Nedderdüütsch bi den Sleswig-Holsteenschen Heimatbund, Renate Poggensee is in’n Vörstand vun’n Heimatbund Landschop Eiderstedt. Se kaamt vun Welt op Eiderstedt un sünd dor nu ok wedder tosamen. Se sünd Süstern, un Platt is ehr Kinnerspraak un se hebbt in de letzten Johren jümmers op Plattdüütsch to en bestimmte Thema vördragen. So weer dat denn ok musenstill, as dat na dat Begröten dörch Vörsitter Hans Meeder vun den HLE losgüng.
Wat dee dor beter passen as „Mien Jehann“. Dat is Klaus Groth. Dat is Kinnertiet. Dat is Lyrik op Platt, de nich schöner ween kann. Dat kannst naföhlen. Un dat weer ok de Optakt vun sien Leven. Dorvun vertell Marianne Ehlers. Se wies de Stationen op: Sien Kinnertiet in Lüttenheid, wo he an’n 24. April 1819 op de Welt kamen is, un in Tellingstedt, wat sien „Jungsparadies“ west is. Dor weer sien Moder her. Sien Vader is Windmöller west. 1834 keem Klaus Groth ut de School un worr Schriever bi’n Kaspeelvogt, later Schoolmeester in Heid. He harr an dat Lehrerseminar Tondern „rühmlich“ afslaten. Achtig Deerns harr he nu to ünnerwiesen, wat nich so ganz eenfach weer. Un he harr ok noch anner Interessen. He kreeg dat denn mit de Nerven un leet sik 1847 ut den Schooldeenst entlaten.
Allens leet he achter sik un gung na Fehmarn. Dor fung he denn richtig an to dichten. Un he harr Kontakte wunnen, to den Germanisten Karl Möllenhoff un den Paster Klaus Harms in Kiel, ok to den Heidelberger Professor Gervinus. Den sien Wark över de Düütsche Nationalliteratur harr he studeert. De hett em denn ermuntert, un so is dat 1852 to den „Quickborn“ kamen, sien Sammlung vun 53 Gedichten, de druckt worrn sünd un em Geltung verschaffen deen. Düsse Gedichten harrn wi sünst wohl nich, wenn sien Gesundheit robuster west weer un he dat Schoolmeistern nich opgeven harr.
Vun 1853 an weer he in Kiel tohuus. Heiraadt hett he 1858 Doris Finke ut Bremen un harr mit ehr ok Kinner. !878 is se an en lange Lungenleiden storven. Dat weer för em en grote Verlust.- Klaus Groth weer later Honorarprofessor in Kiel. To sien 80. Geburtstag worr he Ehrenbürger vun Heid un Kiel. An 1. Juni 1899 starvt he dor. De Jubiläumsutgaav vun den „Quickborn“ hett he nich mehr beleevt
Sien Leven worr erhellt vun Gedichten un ut Prosa vun em. Dat maken de beiden Süstern richtig schöön Toeerst geev dat Gedichten ut den Quickborn. „Mien Moderspraak“ keem to Gehör, ok „Grootmoder“ un „He sä mi so veel“, sachts ok „Mien Anna is en Roos‘ so root“. Wenn he dor ok so swögen deit, meen Renate Poggensee, wat de Mannlüüd sik dor liekers en Bispill an nehmen kunnen. Blots se weer sik mit ehr Süster ok eenig, wat „Groth en Hang to de Melancholie“ hatt hett.- Ut sien Epos „De Heisterkroog“ un de Vertellen „Mien Jungsparadies“ geev dat wat to hören, ut „Vaer de Gaern“ den een un annern Riemel un „Lütt Matten“ worr mit Haas un Voss as Poppen speelt.
De Bedüden vun Klaus Groth för uns Spraak arbeiden de beiden in ehren Vördrag ok rut. Wat Fritz Reuter mit sien Romane un Johann Hinrich Fehrs mit sien Novellen för de plattdüütsche Literatur sünd, dat is Klaus Groth mit sien Gedichten för de Lyrik. Wat Hoochdüütsch un Plattdüütsch twee Spraaken sünd, hett he verkloort. Un dat he sachts en ganz grote Dichter ween is, weet wi vun Eckermann, Goethe sien Sekretär. De harr bi’n Besöök to Klaus Groth seggt: „Ach, wenn der alte Herr doch noch ihren ‚Quickborn‘ erlebt hätte.“
Min Modersprak
Min Modersprak, wa klingst du schön!
Wa büst du mi vertrut!
Weer ok min Hart as Stahl un Steen,
Du drevst den Stolt herut.
Du bögst min stiwe Nack so licht
As Moder mit ęrn Arm,
Du fichelst mi umt' Angesicht
Un still is alle Larm.
Ik föhl mi as en lüttjet Kind,
De ganze Welt is weg.
Du pust mi as en Vœrjahrswind
De kranke Boss torecht.
Min Obbe folt mi noch de Hann'
Un seggt to mi: Nu bę!
Un »Vaderunser« fang ik an,
As ik wul fröher dę.
Un föhl so deep: dat ward verstan,
So sprickt dat Hart sik ut.
Un Rau vunn Himmel weiht mi an
Un Allns is wedder gut!
Min Modersprak, so slicht un recht,
Du ole frame Ręd!
Wenn blot en Mund »min Vader« seggt,
So klingt mi't as en Będ.
So herrli klingt mi keen Musik
Un singt keen Nachtigall;
Mi lopt je glik in Ogenblick
De hellen Tran hendal.
Entnommen der Auswahl für die Jugend mit dem Titel „Min Modersprak“ von Klaus Groth, 1905, Kiel und Leipzig, Verlag von Lipsius & Tischer
Hans Jörg Rickert, 18. Januar 2019, HN und www.jn-spo.de – Plattdeutsch
Pastorin Gisela Mester-Römmer heel den plattdüütschen Gottesdeenst to‘n tweeten Wiehnachtsdag in’e St. Peter-Kark. Dor harrn sik uk wedder so’n Dutt Lüüd infunnen, för de düsse Dag op Platt in’e Kark töhöört. Un wenn denn de Gemeen na dat Kyrie singen deit „Alleen Gott in de Höchd de Ehr und Dank för all sien Gnaaden. He is bi uns, nu kann nix mehr uns ängsten oder schaaden. Een good Gefalln Gott an uns hett, de uns to Segen kamen lett. All Stried kehr sik in Freeden.“, denn büst good ophaben.
De Lesung weer ut Jesaja, 11. Kapitel. Dat güng üm de Wuddel ut den Stamm Isai, de Frucht bringen deit. Op em roh de Geist vun de Wohrheit un vun de Erkenntnis. Dat is Gott sien Geist. Dat is de Geist, de hölpen deit, dat Richtige to finnen.- Dat sett se denn ut Evangelium fort mit Johannes 8 mit Jesus as dat Licht vun de Welt. Vörweg harr de Pastorin dat Woord ut den 146. Psalm beed, wo uns seggt warr’t, wi schull’n ni op’e Fürsten höörn, de kunnen uns ni hölpen vunwegen se Minschen sünd. Wat Gott uns toseggen deit, dat höllt he wiss. Op Gott kannst truen.
In ehr Predigt greep Gisela Mester-Römmer dat op. Un uk dat ‚sik an fröher Erinnern‘, wat Wiehnachten je nu utblifft. Is je dat Familienfest, wat man sien ganze Leeven jedeen Johr wedder beleeven deit. Blots alln’s, wat fröher na uns Meen beter weer, is dat je ni. Wi schulln man de Balance holen un ut de olen Tieden dat Beste mitnehmen un op de needen Tieden togahn. Gott sien Geist schull uns den Weg wiesen. „Laat Wiehnachten warrn mit dien Geist“ beed se denn uk in dat Karkengebeed. Dor slött se uk de Opfer vun den Tsunami in Indonesien mit in. Gott hett je dat Seggen öber de ganze Welt. So is uk de ganze Welt in den Gottesdeenst mit insloten.
Hans Jörg Rickert, 27. Dezember 2018, www.jb-spo.de; Platt – en beten wat
Nu is düsse Veranstalten in‘t Museum Landschop Eiderstedt bilütten ankamen: Hilke Herzberg kunn een Barg Lüüd in de Loo begröten. Dat weern meist veerti Frunns und Mannslüüd, de dat düt Johr beleeven wulln. Dor müssen noch Stöhl tohaalt warrn. Kaffee un Koken, uk Punsch, geev dat un schöne Musik un Geschichten. So harr se sik dat utdacht, un dat hett sik nu entwickelt to’n echte Beleevnis. Mit Ove Ketels an’t Akkordeon, Hans Wolff ut Kotzenbüll mit Gesang un Hilke Herzberg mit Geschichten to Advent un Wiehnachen wurr de Loo an Sünnavend vör’n drütten Advent to’n groote Wiehnachtsstuuv. Smuck weer de Dannenboom un mehr un mehr schummerig wurr dat buten. Kunnst di richti kommodi föhlen.
Mit „Denn is Wiehnachen wiss nich wied“ fungen de beiden Frünns un Sangesbröder an. Kunnst di Tied nehmen un di en beten besinnen. De erste Geschicht weer denn de vun „de letzte Krüppel“. Weetst je, so’n echte Prachtexemplor vun Boom weer fröher ni to finnen. De muss utbeetert warrn. Hüüt is dat al anners: Mindst Nordmanntanne mutt dat ween un schön wussen! Jedeen kinnt dat noch, wo denn Telgen vun ünnen baben insett wurrn, wat de Lücke ni so groot weer un de Boom de allerbeste Boom in’t Dörp weer.-
An Wiehnachen ranken sik je en Barg Geschichten. So een harr denn Annelore Heiden utsöcht. De wull se sülms vöörlesen. Tweeunnegenti is se! Dat hest ni markt. Mit’n ganz klore Stimm lees se denn „Een Överraschung“ vöör. Kunnst Smustergrienen, wo denn rutkeem, wat Unkel mit över Söbenti noch mol Heiroden wull. Weer nix mit dat Arvdeel.
So geev dat denn lusti Geschichten un welk to’n Besinnen, inrohmt vun Musik: Dat kunnen de beiden Musikers best. Muchst se richti geern tohöören.
Un Hilke Herzberg harr uk wedder so’n Utwohl drapen, de schöön to höören is un di erinnern lött an fröher un uns Minschween op Korn nümmt.
Leeder vun Wiehnacht in’n Haben und Wiehnacht op See höörten uk dorto. Un vun Klaus Groth sien „Mien Jehann“ passt to al Johrstiden.- Schöön weer’t!
Hans Jörg Rickert, 25. Dezember 2018, www.jb-spo.de , Platt - en beten wat
Kiek uk ünner www.jb-spo.de
2017 Dez. Wiehnachtstied ünner Reet in’t Museum Landschop Eiderstedt
2016 Dez. Wiehnachten ünner Reet – Klönen op Platt in’t Museum
To’n Advent – en beten wat op Platt
Dat is nu al siet Johr’n Usus, de Adventsfier vun de Gemeen St. Peter-Ording för ehre Senioren in’e Utholm-Hall. De weer utputzt as jümmers, liekers, so dücht mi, seh se noch smucker ut as sünst. Vull weer dat un fröhlich weern uk de meisten vun de Senioren. Mancheen weer al en Stünn vörher dor. Dat muttst di man mol vörstellen: De en un de annere is je uk opgeregt vun wegen de Tombola un wieldes he den een or annern uk mol wedder süht un mit em snacken kann.
Monika Grutza harr uk düt Johr wedder dat Leit. Se is Vörsitter vun den Sozialausschuss vun de Gemeen und harr en Barg Hölpers. Mit de Husmeister Patrick Jensen un Lüüd vun Buhoff is de Hall herricht wurrn för den Füerwehrball an‘ Sünnavend, un de Senioren un Seniorinnen profiteert denn achterna an Mandag dorvun. De Priese för de Tombola sünd utstellt, de Dischen sünd deckt un dat is al kommodig. Dütmol harrn sik de Hölpers wat Needed utdacht: De Dischen heeten wiehnachtlich „Dannenboom“, „Sleeden“, „Wichtel“, „Sneemann“ usw. Dat weer för dat Verdeelen vun de Priese. Dat güng na’t Kaffeedrinken dischwies vöör, wat dat keen Kuddelmuddel geev un man an de annern Dische wieder snacken kunn.
Na dat Begrööten geev dat en echte Överraschung: De Lütten vun de Utholm-School sungen op Platt. So wat harr dat lang ni geven. Mit ehr Schoolmeister Fru Susanne Potten an’e Gitarr sungen se „All de Kinner sünd vergnöögt, wenn in’n Wald de Wiehnachtsmann sik röögt“, later denn „Wiehnachtsmann, büst du al dor mit dien groten Packen“ und denn uk noch „Rudolf Rodenäs“ op Platt. Dor kunn man sik richti höögen. Gedichten geev dat un en lüttje Jung speel de Vigelin. To schöön weer dat. uk för de, de ni mit Platt opwussen sünd.
Dat Wort kreeg dorna Fru Paster Regine Boysen. Se kann keen Platt. Fein snacken kann se liekers. Se harr dat mit de Freud op tokamen Wiehnachten und les denn de Geschicht vun den „Engel Heinrich“. De weer ut Holt, kunn liekers lesen und snacken un wünsch Tiet to’n Tohören un Freun. Denn güng dat mit Kaffeedrinken un Snacken los. Börgervöörsteher Boy Jöns harr denn uk noch en poor Wöör un Gröten vun de Gemeen un vun Börgermeister Rainer Balsmeier. Uk dat is man vun em wennt: He harr wedder en Gechicht vun sien Oma mitbröcht. Dat is Erna Jöns west, un de hett Geschichten vun St. Peter op Platt schreeven.
He harr dütmol keen Wiehnachtsgeschicht. Dor wiest he op hen. Dat weer en Geschicht ut’n Krieg un de hannel vun ehren Mann, Boy Jöns sien Opa. De weer in’e Krieg Wachföhrer in St. Peter an‘n Strand un ok bi de Seebrügg ween. In de Neegde vun de Brügg weern twee Engländer mit ehre Fallschirme vun Heben fullen. Afschaaten! Een vun de beiden harr Glück hatt, blots he kunn ni kieken, harr en Ogenverletzung afkreegen. De ole Jöns un sien Kamerod snapp em sik un bröchten em över de Brügg gau to’n Dokter.- Na’n Krieg stünn denn op eenmol en ingelsch Auto bi Jöns‘ vör de Döör. Keen Wunner, de Tommy harr hier je dat Seggen. Aver dor weer mit den Offizier en staatschen Kerl darbi. De bedank sik nu bi Jöns för sien Hölp in’e Krieg. He harr em je dat Leven rett. Un de anner harr in Tönn sien Graff kreegen. - Jöns weer eenfach Mensch west un hett holpen. Mensch schulln wi man in al Tiden uk jümmers ween, meen Boy Jöns, un Dankborkeit höör to’t Menschsien to. Süh, nu weer dat doch en feine Geschicht, de uk to Advent un Wiehnachen passen dä.
Hans Jörg Rickert, 03. Dezember 2018, HN und www.jb-spo.de „En beten wat op Platt“
Düt un dat op Platt – nu mol wedder to de grote Politik in Düütschland
Dat weer man knapp an düssen 7. Dezember 2018 in Hamborg. Keeneen harr dat dacht, wat de CDU so gau ut ehre Puschen kamen weer. In Hessen un Bayern weer dat för de CDU ni so loopen, as se sik dat dacht harr. Weer doch allen’s so fein regelt west.
Angela Merkel harr jümmers seggt: Kanzlerschop un Vöörsitt vun de CDU höört tohoopen. Düsse Wöör vun ehr stünnen in Ruum. Doch dor hett se uns denn partout op’n Stutz överrascht. Ik heff je dacht, dat treckt sik bet Oostern or Himmelfohrt hen. Nee, se hett den Lepel hensmeeten, Gavel un Mess in’e Hand nahmen un sik op ehr Kanzleramt besunnen. Se hett dat Band eenfach kappt – un an Profil wunnen.
- Amenn stickt je ehr Mann Joachim dor achter, wat he to ehr al in Sommer seggt hett, dat mit den Horst schull se sik man ni mehr andoon. De gifft sien Posten ni af.- Dat weer ok böös swoor, em denn in’t Kabinett an‘e Kandarr to nehm‘, wo dat doch meist ehr Broder in‘e beiden Süsterparteien is. Dat hett se sik wohl achter de Ohren schreeven! – Rumms – nu seet de CDU dor un al de annern hebbt sik een höögt. Dat weer man sachts för de liekers en Pyrrhussieg.
De CDU keem ut Lock. Op eenmol weern dor noog, de Appetit harrn op den Vörsitt vun de Adenauer-Partei. De weer je meist so vun‘t Zentrum ut de Weimarer Republik kaamen. Dor will de CDU nu weer richti hen. Dat schall ahn se as Punkt in’e Mitt ni gahn.
Jens Spahn, de Jungspund in’t Kabinett un Gesundheitsminister, smeet den Hoot in’n Ring, Annegret Kamp-Karrenbauer sachts uk – se müss dat je doon un hett uk nu noch dat Vertruun vun’e Kanzlerin – un Friedrich Merz keem ut de Versenkung. Acht Regionalkonferenzen hett dat in söss Weeken – ni Monate! - in söss Weeken in‘e CDU geeven.
Dat weer uk Thema in uns Medien. „Elkeen warrt dat nu ?“ weer de grote Fraag. De Parteidag wurr ansett för dat tweete Wuchenend in Dezember. De Dree mussen nu je richti ran. Jeedeen hett Contenance wiest, dat mutt man segg’n. Un propper snack hebb se uk al Dree.
Spahn full denn bi’n Parteidag uk ni dörch. Fofftein Percent in’n eersten Wahlgang sünd en echte Achtungserfolg. AKK kreeg fiefunveerdi un Merz neegenundörti. Spahn hett hobelt un manch een Span towunnen. AKK weer reell un emotional. Merz muss sik eerst finnen un nehm Fohrt op. De „Mittelständler“ harr je uk eerstmol wedder de Seel vun de Partei sööken muss.
De Stichwahl wies denn uk, wat dat man knapp weer twüschen de beiden. 517 Stimmen för AKK un 482 för Merz. Dat harr för AKK uk leeger kamen kunnt. Nu is se achter Konrad Adenauer, Ludwig Erhard, Kurt Georg Kiesinger, Rainer Barzel, Helmut Kohl un Angela Merkel – se is dat över 18 Johr west! - de neede Vörsitter vun de CDU.
Jens Spahn hett uk ’n Platz in’t Präsidium kreegen. Friedrich Merz hett sik dorvun distanzeert. Dat warr’t denn wohl uk nix mehr mit den Beerdeckel för de Stüern. Wo dat nu mit Angela Merkel und Annegret Kramp-Karrenbauer warrt, dat warrt wi gewohr. Wat Politik maaken heet, weeten de beiden tohoop al lang. Wenn dat tosamen reeken deist, sünd dat bi sössti Johrn. Ut de beiden Deerns – de een ut de Uckermark un de anner ut Saarland – sünd twee staatsche Fruuns wurrn.
Hans Jörg Rickert, 08. Dezember 2018, www.jb-spo.,de Plattdeutsch
Düt un Dat – en beten wat op Platt
So stünn dat hüüt meddag int Netz bi „Mein Feed“ bi Aktuelles. Dat Bild harr ik no ni sehn. Ochott, dach ik so bi mi, nu hett dat den Allmächtigen uk to faaten kreegen. Un dat jüst to‘n Dodensünndag. Stell di dat man mol so richti vöör: Gott in’t Krankenhus. Un wenn he denn starven weer, weer dat mit de „Dreieinigkeit“ vörbi! Un dar baven weer keen mehr, de op mi kieken dä. Mit Jesus un den Hilligen Geist alleen güng dat je ni. Denk mol an dat Glaubensbekenntnis un de Bibel. Hangt doch allen’s vun em af. Dat is sachts dörch Gott, wat wi ni in‘e Höll landt un den Düwel utleepert sünd.
Mitdewiel hebbt se dat denn in’e Redaktion vun PF – „promiflash“ - uk klook kregen, wat se sik dor in’e Wöör vergrepen hebbt.- Dat weer je ni Gottvatdder, dat is Karel Gott, de in’t Krankenhus west is. Nu steiht dat dor uk so schreeven: „Erleichterung bei den Fans: Karel Gott (79) aus dem Krankenhaus entlassen.“ Schullst em ni kennen, dat e is de mit de „Gülln Stimm“ ut Prag un de mit „Biene Maja“.
So as Gott sien Fans heff ik nu uk keen Sorgen mehr. Nu is dat je all’ns wedder as dat jümmers west is. Gott wees Dank.
Hans Jörg Rickert, 22. November 2018, www.jb-spo.de Plattdeutsch
Götterdämmerung? - Is doch allns fein regelt
Dat is keen „Götterdämmerung“ un dor kummt uk keen „Phönix ut de Asch“. Angela Merkel is keen Göttin und Andrea Nahles uk ni. „Bündnis 90 / Die Grünen“ hebbt in ehre Politik-Johren eenfach markt, op wat dat ankümmt. Un wat sik Volksparteien nöömt, sünd keen mehr: Se kiekt dat Volk ni mehr noog op’t Muul. „Keen Experimente“ vun 1957 gellt ni mehr, un „allens över eenen Kamm“ geiht uk ni.
Liberale hett dat meist jümmers geven. Vöör teihn Johren weern de man sachts eenfach to dösig, üm ni to seggn „dummbüdelig“. Brukst blots an Westerwelle un de annern lütten Jungs mit ehre Allüren denken. De Linken sünd dat Erbe ut de DDR, un de AfD hebbt wi unse Volksparteien to verdanken, is min Meen. Dat wüllt de blots ni weeten, vöörweg de Granden vun de CSU. Mit de is keen Blomenputt mehr to winnen. Neede Ideen brukt dat Land, dat heet Minschen, de längerfristi denken, na Vöörn un ni blots op ehr eegen Fööt kieken doot.
Dat mit den Beerdeckel hett jümmers no ni klappt. Un dorto gifft dat noch een ganzen Barg mehr to doon. Se schulln man al oppassen, wat se op ehre olen Dag ni dummbüdelig warrt.- Mit de Diesel-Geschicht hett uns Bundeskanzlerin je so’n richtigen Bock schooten. Wat se dat sülvst gor ni markt hett, kannst meist ni glöven.- Un de Youngsters in de CDU hebbt dat Gehirnsmolt uk ni mit den Lepel intrichtert kreegen. Dorto höört en Lernprozess. Regeern is eben wat anners as Opponeern. Dat markst ierst, wenn op de anner Siet sitten deist. Andrea Nahles weet dat nu uk. So’n Höhnerhoff mit Glucken un Hahns tosamentoholen is gor ni licht. Un uns Parlament is dorför veel to groot. Villicht kunn dat wat bringen, wenn dat uk mol utdünnt warrt.
Bayern un Hessen hebbt nu wählt. Ännert sik nu wat? Se wüllt in Berlin nu to de „Sacharbeit“ kamen. Na, warrt wohl uk Tiet. Een Johr hett dat nu duert, wat se uns dat vertellt hebbt. Ierst hett dat mit dat Bilden vun de Regierung duert. In tweeten Anloop hett dat denn man jüst so klappt.- Nix mehr weer dat för de SPD mit Erneuerung in de Opposition. Nu sünd de beiden Grooten an’t Büßen un tosamen man ni grötter as de Lütten. Blots hest al mol sehn, wat ut een „Dreekääshoog“ vun ganz alleen een Keerl warrt?
Lat uns man aftöven. De Pressefritzen warrt schon noog sticheln un uns vertelln, wat se för richti holen dään. Se schüllt je uk ni Regeern. Mol seehn, wat nu richti Saak is!-
Geiht je uk bald op Wiehnachten to. Un Knecht Ruprecht kümmt al an’n sössten Dezember. Dreekönig kümmt noch vöör Fasching, dorna de Fastentiet und denn Ostern: Urbi et Orbi! – Is dat ni allns fein regelt?
Hans Jörg Rickert, 28. Oktober 2018, www.jb-spo.de
So is dat in’t Leven. Ierst schinkst wat, denn kriggst wat torüch. So is dat uk mit de Stünn, de düssen Sünndag en ganze Stünn länger moken deit.
Dat is je jümmers en grote Opregung vunwegen, wat de Zeiger vöör or trüch stellt warrn schall. Dor warrt jümmers op henwiest in’t Fernsehen un in’t Blatt. Dorbi is dat doch kloor: Wullt du länger slapen, muttst den Zeiger trüchstelln or di later wecken laten vun din I-Phone or Radiowecker, wenn dor sünst keeneen is. Is sowieso eegentli eendoon: Hest du dien Klock in’t Fröhjohr to den anseggten Termin vöörstellt, muttst se nu to den anseggten Termin trüchstelln. Un vergitt ni: Dat hett in’e Nacht üm Klock Twee in’t Fröhjohr or Klock Dree in Harvst to passeern!
Digital wuppt de Zeiger denn glieks op Klock dree. In’n Harvst is dat anners, dor geiht dat ni mit Trüchstelln. Digital geiht dat jümmers vöörut. Dor blievt de Wiesers sössti Minuten lang op Klock Twee stahn. Hest dat begreepen? Wenn ni, makt dat uk nix. Bi di in’t Huus kannst dat in Harvst manuell maken.
1980 hebbt wi dormit in Europa anfungen. Jümmers an den letzten Sünndag in’n März un den in’n Oktober. Nu hebbt se sik infallen laten, wat dat doch nix bröcht hett vunwegen de Energieersparnis. Dat harr’n sik de Politikers so utspikuleert. Hett en beten lang duert, wat se to düsse Erkenntnis kamen sünd. Dat is bi Politikers je so. Dor mutt jümmers hen un her överleggt warrn. Dat bruukt Tiet. De mööt sachts noch Stünnen to kriegen, bet se dat op’e Reech kriegt. Sünst gifft dat een Kuddelmuddel as fröher, wo de Tog in Berlin Klock twölf op’e Reis güng un üm desülvige Tiet in Hamborg ankeem, wenn de Lokführer und de Heizer dat richti anstelln dään. Hest dat begreepen? Wenn ni, makt uk nix.
Süh, min Opa hett sik dor keen Gedanken üm makt un is över Negenti wurrn.- Ik weer man noch so’n lütten Buttjer un dörf mit in sien Bett slapen. Dat mutt in de Veertiger Johren na’n Krieg west ween. He weer dor al en richti oolen Mann, so över achti. Ik leeg al to Bett, dor keem he uk al rinkrapen. Ik wunner mi. Oma keem jümmers veel later. He sä: „Ik gah mit de Höhner to Bett un stah morgens wedder mit se op.“ Dat heff ik begreepen. Annern Morgen weer he uk al weg. Kiek, dat weern noch Tieden.
Hans Jörg Rickert, 28. Oktober 2018, www.jb-spo.de
To Gast in’n Norderheverkoog bi Carsten und Anke Clausen
„Vertell mi wat op Eiderstedt“ is so een Veranstalten, de nu in de söbente Runn löppt. De Lüüd sünd meist narrsch dorna. Vun in dütt Johr 20. September in’t Museum Landschop Eiderstedt bet to’n 8. November in Olversum/Tönn gifft dat foffteihn Termine. De lokale Tourismus Organisation St. Peter-Ording un Eiderstedt hett extra en Flyer dorto maakt. Dat weer nu de fofte Veranstaltung in düsse Harvsttiet. De funn bi Clausens in‘n Norderheverkoog statt. Dor güng dat mit Hofführung un Berichten üm Landwirtschop vöör fofti Johrn bet hüüt. Dor wurr wiest un vertellt un mitenannerr snackt op Hoch un Platt. Kaffee un Koken geev dat uk.
So’n Nameddag as dütmol hebbt Clausens fröher meist jede Week makt. Dat weer vun wegen de Feriengäst. Fröher hett dat „Urlaub op den Buernhoff“ heeten. Dat weer mit Fröhstück un Eeten. Hüüt sorgt de Gäst för sik alleen. Dat wüllt de uk so. Dat kannst hüüt ni mehr wuppen. Denn de landwirtschaftli Bedreev mit tweehunnert Köh un noch eenmol rund tweehunnert Stück mit Kalver un Jungveeh, de fordert de Lüüd op den Hoff mit tweehunnert Hektar Gröön- un Ackerland. Dorto kümmt denn noch de Alternativ-Energieversorgung (Photovoltaik) as Standbeen und de Vermietung vun söss Ferienwohnungen. Dat löppt allens tohopen un renteert sik denn ok, wenn man dat richti organiseert hett, un dat middeen op de Buernsteed funktioneeren deit. Bi Hannes un Gila Clausen fröher in den Norderheverkoog weer dat so. De beiden sünd nu butenvöör. Dat makt de Söhn Carsten mit sien Fru Anke jüst so, un de ehr Söhn is uk al inbunnen. So steiht de nääste Generation al op de Matt. Un de Dochter arbeidt bi de Tourismus-Zentrale in St. Peter-Ording. Landwirtschop un Tourismus, dat passt. „För unse Hoff weer dat jümmers en grote Bereicherung. Spoß makt dat jümmers noch, gifft je uk en beten dorför“, vertell Gila Clausen mit’n Grientjer.
Se, ehr Söhn un ehr Swiegerdochter Anke informeerten de veelen Gäst, de düssen Nameddag kamen weern. .Marie-Luise Klint weer ok dor. Se is de Vöörsittersch vun den Tourismusvereen Osterhever e.V. Se wahnt in Augustenkoog op’e Kömdiek in een vun de veerti Haubarge op Eiderstedt, de vun de över veerhunnert nableeven sünd. De hört hüüt to dat Kulturgut vun düsse Landschop. De Holländer hebbt de in’t 16. Johrhunnert mitbröcht.- Augustenkoog hört siet een poor Johren to de Gemeen Osterhever, ok dat lange Enn Norderheverstraat bet Carsten Clausen sien Steed. Vun Brandt Landtechnik an höört de Straat to Tetenbüll. Op Eiderstedt is dat bet hüüt jümmers alln’s regelt. Dat stört ni, de Eiderstedter holt liekers tosamen. So weern denn ok vun Westerhever, Garr‘n un annerwo Lüüd kamen. Se wull’n doch weeten, wat bi Clausen’s so vertellt warrt.
Egol as sik de Sommer präsenteeren deit:
An’n letzten Julisünndag is bi St. Christian in Garr’n Spezialitätenmarkt vun de beiden Vereene vun de Landfruun op Eiderstedt.
Nöömt sünd se na de beiden Harden Everschop un Eiderstedt. För Utholm gifft dat keen Vereen.
Mehlbüdel mit Kassler un Kirschsoße, Bottermelksupp mit Klümp, Wiensupp un Schinken un Futtjes sünd ni wegtodenken, de höört dorto, ok feine Joghurt-Spezialitäten, leckere Torten ni to Vergeeten. Dörte Rickerts ut Vollerwiek hett dat Leit. Klock Veertein geiht dat los.
Beate Peters ut Westerhever sitt den Vereen vun Everschop vöör. Se begrööt uk düt Johr wedder de veelen Lüüd op’n Markt. Un denn weer dat as jümmers: Na ni mol een Stünn geev dat keen Wiensupp mehr, ok keen Bottermelksupp – Futtjes geev dat noog.
Lammkönigin Marleen Westensee ut Witzwort weer extra anreist, ok Lammprinzessin Heike Marit Carstensen ut Lindholm. Schaap un Lämmer sünd op Eiderstedt to Hus. So hebbt de beiden hier een vun ehre Pflichttermine. In ehre Gesichter kannst lesen: Wi beiden hebbt Spoß an uns Amt. Se ünnerstützt bi de Tombola un sünd bi dat Verdeeln vun de Hauptpries dorbi.- De Jagdhornbläser speeln op. Hans Bolln geev den Ton an. Rainer Martens ünnerhöll mit plattdüütsch Leeder. Un hier un dor stünnen Lüüd tohopen to’n Schnacken. Klock Sössteihn is denn de Trubel vörbi. Denn warrt wedder afbuut: Landfruuns hebbt Arbeid noog, ok to Hus. Fröher wurr to düsse Tiet melkt.
De Erlöös vun de Tombola un wat dor sünst bi rümkaamt, geiht an Vereene un Inrichtungen mit Gemeinnützigkeit. Övergeeven warrt dat denn bi de Nalees. Dor warrt faststellt, wo de Markt loopen ist un wat he inbröcht hett. Bi de Landfruuns is dat nämli allen’s regelt. So höört sik dat op Eiderstedt !
Hans Jörg Rickert, 30. Juli 2018, www.jb-spo.de, „Düt un dat, en beten wat op Platt“
Marleen Westensee ut Witzwort is de nordfreesche Lammkönigin 2018/19. Se hett man jüst in Husum ehr Abitur makt un will nu Landwirtschop studeern. Se hett dat mit Tieren un hett eenfach Lust dorto. Nu makt se en landwirtschaftliche Praktikum op en grote Hoff in de Südermarsch. Ehr Öllern hebbt in‘n Nebenerwerb en lütte Buernsteed mit Texel-Schap un twee Peer. Dat reckt ni. Se mutt mehr weeten. So makt se dor nu alln’s, wat to de Landwirtschop höört: Vun Gülle-Fohren bet to’n Melken. Mit den Computer kann se ok ümgahn. Is je keen Wunner. Se is je man eerst achteihn.
Direktemang vun’t Melken keem se man an düssen Sünndag na St. Peter to’n Westküstenpark. Dor weer Schaapsdag. Dat is för se een vun ehre Pflichttermine. Se is je in‘n Kreis de Repräsentantin för de Schaap un de Schaapholders. Dat is se ok geern. Plattdüütsch schnackt se ok. Dat höört dorto.
Kreispräsident Heinz Maurus harr se an den Ingang in Empfang nahmen. So weern denn de beiden wichtigsten Repräsentanten von den Kreis dor. Se för de Schaap un he för de Lüüd. Se hebbt liek veel ünner sik. In Nordfreesland gifft dat nämli jüst so veel Schaap as Lüüd, so üm un bi sünd dat 160.000. Nu sünd dat vun wegen de Lämmer tominst duppelt so veel Schaap. Op en Minsch kummt also tominst twee Schaap. De hebbt hier bi uns en ganz wichtige Funktion: Se sorgt för de Festigkeit vun de Dieken. Se hölpt bi den Küstenschutz mit. Ahn Schaap weer dat ni to maken. De „meiht“ dat Gras un trampelt de Diek fast. Un se leepert Fleesch un Wull. Dat Wullfett is dorbi ok wichtig. Dat brukt de kosmetische Industrie.
Dat weet so’n Lammkönigin to vertelln. Se güng ok rüm un verkloor de Lüüd dat vun de Wull. Ok bi’t Scheren passte se op. Jörg Immo Gerstenkorn – he scherte de Schaap - geev ehr keen Verlövnis to’n Scheren. Se weer to schmuck antrocken in ehr Königinnenkleed. So bröcht he de Schaap ut de Wull. He harr Eggert Rehder un Andrea Schepat as Hölpslüüd dorbi. Meist sünd de Schaap gedüllig. De sünd ok froh, wenn se in düsse Summertied ut de Wull kaamt. As wi sweet se uk!
Dat weer een richti schööne Summerdag in den Westküstenpark mit all de Tieren. Bi de Seehunde gifft dat ok en Lütten. Äbeers sünd dor ganz veel un ok veele annere Tieren to’n Bekieken. De Zeegen kannst ok strakeln. För Öllern mit Kinner is dat een Tipp.Un an düssen Schaapsdag geev dat ok en Schaapsrallye. Man schall je ok sien Weten en beten opbetern.
Hans Jörg Rickert, 15. Juli 2018, HN und www.jb-spo.de
Warr‘t de 40-Grad-Marke knackt ? - Dat heff ik eben in’t Internet leest. Dat is mi so wat vun egol – ik luer op Regen! Blots so för een Dag, so’n beten as Landregen, ni op’n Stutz. Dat schall je sachts mol de Luft so’n beten rein maken. Un denn ni mehr ganz so hitt, so üm twinti Grad. Dat reckt. Dat Water is warm noog to’n Baden und de Buern köönt denn ok ehr Ernte noch rinbringen. De fallt je all mau noog ut. Un denn af un an mol een Dag Regen und denn wedder dröög mit Sünnschien un Wind. Dat kunn Petrus doch ok mol torecht kriegen. Ni jümmers düsse Extreme.-
Un nu luert de Narichtenlüüd al, wat de 40-Grad knackt waar’t. De sünd je mall! – Ik heff nu vun de Hitten noog. Viellicht geev dat denn noch de veerte Schnitt Gras. De eerste hebb wi je hatt, de tweete un drütte sünd al utfulln. Sachts wurr ut den Mais ok noch een beten wat. Dat süht je ok ni dull ut.
Ik heff dor mal nakeeken, wo dat utsüht, wenn dat mit verleden Johr verglieken deist: 2017 harrn wi in St. Peter-Ording in Juli so 70 mm Regen. Dat sünd 70 Liter Water op een Quadratmeter. Kannst je man mol 7 Waterammers nehmen un denn op so een Quadrat utgeten, ganz suttje, so Drüppel för Drüppel. Sünst löppt dat je weg. Un denn söchst di een anner Flach un nimmst een Ammer Water mit 5 Liter un bringst de op’t Land. So ist dat düt Johr.- Kenn Wunner, wat de Köh un de Schaap na Water luern doot un de Bööm ehr Bleeder fallen laat. Dat Water kümmt dor vun de Wutteln bet baben gor ni mehr hen.
Op Eiderstedt sünd de Gravens man dröög un rissig. An Grudeweg heff ik mi den Diek ankeken: He wiest op’e Südsiet al Risse op. Dat heff ik in al mien Johrn so noch ni beleevt.
1959 weer ik op Radtour de Weser dal na Bremen. Dor harrn wi dree Weeken keen Regen. Dat hett mien Fründ un mi freut. Sachts dree Monate! Dat is eenfach to lang bi uns. Wi leevt je ni in de Sahel-Zone. Blots nu weetst, wo de dat bi de Hitten geiht. Un de geiht dat man veel slimmer as uns. Denk man mol över na.
Blots wenn een nu bi uns op 40 Grad luern deit, denn is he mall !
Hans Jörg Rickert, 2. August 2018, www.jb-spo.de, „Düt un dat, en beten wat op Platt“